Concerto for Orchestra
Koncert na orkiestrę – utwór symfoniczny Witolda Lutosławskiego, powstały w latach 1950-54 i wykonany po raz pierwszy 26 listopada 1954. Stanowi on podsumowanie dziesięcioletniego okresu, w którym kompozytor wykorzystywał materiały folklorystyczne. Jest najczęściej wykonywanym utworem Lutosławskiego.
Historia powstania
„Koncert na orkiestrę” powstał w latach 1950-1954 na zamówienie polskiego dyrygenta Witolda Rowickiego i jemu jest dedykowany. Kompozytor początkowo planował stworzenie krótszego, użytkowego utworu, jednak zdecydował się na rozbudowane dzieło o charakterze koncertu. Pod względem formy inspiracją dla Lutosławskiego był Koncert na orkiestrę Béli Bartóka z 1943, choć zdecydował się na znacznie większe użycie materiału ludowego niż węgierski kompozytor.
Był to kolejny z serii utworów Lutosławskiego opartych na tematach ludowych. Materiały do „Koncertu” Lutosławski zaczerpnął ze zbioru melodii ludowych Oskara Kolberga. Kompozytor traktował jednak folklor, jako materiał do budowy dużej formy muzycznej, która sama z folklorem nie miała już nic wspólnego.
Opis utworu
„Koncert na orkiestrę” przeznaczony został na orkiestrę symfoniczną z potrójną obsadą instrumentów dętych drewnianych i poczwórną dętych blaszanych, a także kotły i trzy zestawy perkusyjne, dwie harfy, czelestę i fortepian. Jego wykonanie zajmuje ok. 28-30 minut.
Utwór składa się z trzech części:
- Intrada (Allegro masteoso)
- Capriccio notturno e Arioso (Vivace)
- Passacaglia, Toccata e Corale (Andante con moto – Allegro giusto)
Wstępna część, Intrada opiera się na melodiach „A cyje to kuniki” oraz „A gdziez mnie odjezdzas, Walusieńku panie?”.
Druga część utworu ma formę scherza z triem, wykorzystuje też melodię pieśni „Przeciężgnę się siwą gołębicą”.
Finałowa część jest dłuższa niż dwie poprzednie i według Andrzeja Chłopeckiego zapowiada późniejsze techniki kompozytorskie Lutosławskiego, takie jak łańcuchowość. Ma ona trzy człony o nazwach nawiązujących do muzyki barokowej (passacaglia, toccata i chorał). W tym ostatnim wykorzystywana jest melodia „Na piasecku młyneczek”.